ประวัติ วัดกระแจะ

เจ้าอาวาสวัดกระแจะ ให้ข้อมูลประวัติศาสตร์

อ.สุจิตต์ วงษ์เทศ ศิลปินแห่งชาติ และผู้ก่อตั้งนิตยสาร ศิลปวัฒนธรรม
กรุณาเขียนถึงประวัติวัดของเรา กับสมเด็จพระเจ้าตากสินมหาราช

กรุงศรีอยุธยาเสียแก่พม่าช่วงสงกรานต์ พ.ศ. 2310
แต่ก่อนเสียกรุงราว 3 เดือน พระเจ้าตากเมื่อยังเป็นพระยาตาก ได้พาสมัครพรรคพวกไพร่พลไทย-จีนจำนวนหนึ่ง ตีฝ่ากองทัพอังวะมุ่งหน้าไปทางชายทะเลตะวันออก เส้นทางพระเจ้าตากจากอยุธยาไปเมืองจันทบุรี วันเสาร์ ตอนเที่ยงคืน ปลายปี พ.ศ. 2309 (ก่อนกรุงแตก พ.ศ. 2310) เกิดไฟไหม้ขึ้นในพระนครศรีอยุธยา ไฟไหม้ในพระนครยังไม่ดับ พระยาตากก็ยกสมัครพรรคพวกไพร่พลไทยจีนออกจากค่ายวัดพิชัย เดินทัพมุ่งตะวันออกไปทางบ้านหันตรา, บ้านข้าวเม่า, บ้านสามบัณฑิต, โพสาวหาญ ปะทะไพร่พลของอังวะที่ล้อมกรุงเป็นครั้งคราว แล้วรอดได้จนถึงบ้านพรานนก หยุดพักแรม จากนั้นเดินทางเลียบที่ดอนเชิงเขา (เขต อ. หนองแค สระบุรี ต่อเนื่องนครนายก) ไพร่พลและชาวบ้านที่เลื่อมใส พากันยกพระยาตากเป็นพระราชาเสมือนเป็นพระเจ้าตาก แล้วหยุดประทับที่ตำบลหนองไม้ซุง เมืองนครนายก

ด่านกบแจะ

พระเจ้าตากยกพลรอนแรมไปอีกสองวันก็ถึงบ้านนาเริ่ง (เขตเมืองปราจีนบุรี) ข้ามน้ำที่ด่านกบแจะ (มีบอกในพระราชพงศาวดาร ฉบับพระราชหัตถเลขา และฉบับอื่นๆ อีก)

ด่านกบแจะ เป็นด่านควบคุมดูแลเส้นทางคมนาคม บริเวณสามแพร่งลำน้ำ 2 สายไหลสบกัน คือ แม่น้ำปราจีนบุรี (ต้นน้ำบางปะกง) ไหลมาจากเทือกเขาสอยดาว เมืองจันทบุรี กับคลองประจันตคาม ไหลมาจากเทือกเขาใหญ่ ในหน้าร้อนสงกรานต์ น้ำแห้ง คนเดินข้ามได้สะดวก จึงเป็นเส้นทางสำคัญของชาวบ้านยุคอยุธยา ใช้เดินไปมาค้าขายและหาของป่า กับเป็นเส้นทางเดินทัพ

จึงมีด่านทางเรียก ด่านกบแจะ อยู่บริเวณวัดกระแจะ บ้านวังกระแจะ ต. ท่างาม อ. เมือง จ. ปราจีนบุรี (ชื่อวัดกระแจะ กลายจากชื่อ ด่านกบแจะ)

ให้พักรี้พลหุงอาหาร กินเสร็จแล้วเดินทัพข้ามทุ่งไปจนตกเย็น หยุดพักทัพรอสมัครพรรคพวกที่ตามไม่ทันอยู่ 3 วัน (เอกสารบางเล่มบอกว่าอยู่ชายดงศรีมหาโพธิ์ เขตติดต่อ อ. ศรีมหาโพธิ กับ อ. ศรีมโหสถ จ. ปราจีนบุรี) ด่านกบแจะ หรือวัดกระแจะ ในปัจจุบัน คือจุดเปลี่ยนประวัติศาสตร์ครั้งสำคัญของการกู้ชาติ หากพระยาตากพาทัพไปทางเขมร หรือนครราชสีมานั่นก็หมายความว่าพระยาตากต้องการหนีพม่าสถานเดียวเท่านั้น แต่เมื่อพาสมัครพรรคพวกบุกมาถึงด่านกบแจะ นั่นหมายความว่าท่านคิดจะกลับไปกู้ชาติ จึงเลือกเส้นทางนี้ แต่นานไม่ถึง 9 เดือนหลังจากเสียกรุง พระยาตากได้ประกาศพระองค์เป็นพระมหากษัตริย์ ที่คนทั่วไปเรียกกันภายหลังว่าพระเจ้าตาก ยกกองทัพเรือจากเมืองจันทบุรีไปยึดคืนกรุงศรีอยุธยา แล้วฟื้นฟูราชอาณาจักรอยุธยาขึ้นมาใหม่ ชื่อ กรุงธนบุรี